نقش ایده گفتگوی تمدنها در تحکیم صلح جهانی

پس از فروپاشی شوروی و پایان جنگ سرد نظریات متعددی درصدد توضیح چگونگی شکل گیریِ نظم آینده جهان برآمدند که نظریه برخورد تمدن ها و گفتگوی تمدن ها از نمونه های اخیر آن محسوب می شوند. تئوری پردازیِ حساب شده در نظریه برخورد تمدن ها حول محور وقوع اجتناب ناپذیر جنگ میان تمدن های جهان در آینده، ناامیدی و هراسی جهان شمول را موجب گشت، بطوری که حتی ارائه ایده گفتگوی تمدن ها و استقبال جهانی از آن، نتوانست تاثیر نامطلوب این نظریه خشونت محور را کاملاً خنثی سازد. بر این مبنا پژوهش پیش رو ضمن باور به قابلیت طرح گفتگوی تمدن ها برای زمینه سازی صلح بین المللی، تلاش نمود در چارچوب سه نظریه سازه انگاری، مکتب انگلیسی و نظریه انتقادی که اخیراً رواج روز افزونی در تحلیل معادلات روابط بین الملل یافته اند، ضمن آشکار ساختن اهمیت گفتگوی تمدن ها در شرایط کنونی، بر اعتبار طرح مذکور و توان رقابت آن با نظریات رقیب افزوده و نقش آن را در تحکیم صلح جهانی اثبات نماید. بر این اساس به بازخوانی رویکردهای سه گانه ی مذکور و ایده گفتگوی تمدن ها و مطالعه تطبیقی مولفه های صلح در این دیدگاه ها پرداخته شد. اشتراک نظر چهار رهیافت در حوزه هایی چون نقد دولت محوری، توجه به تاثیر عوامل معنوی و فکری در کنار عوامل مادی در تحولات بین المللی، نشان دادن تغییرپذیری و تاریخمندی روابط بین الملل و هویت های فعال در آن و بنابراین تغییرپذیر بودن ساختار بین المللی و هویت دولت ها، تاکید بر ضرورت حل مساله ی نابرابری و بی عدالتی در روابط بین الملل از طریق تقویت جامعه جهانیِ اخلاقی و اتکا بر خرد و اخلاق برای ایجاد شرایط یک گفتمان جهانی، نشان داد اصول و مولفه های موجود در انگاره گفتگوی تمدن ها از قابلیت بالایی برای استفاده در مطالعات صلح برخوردار بوده و قادر است بشریت را از فرو غلتیدن در یک فاجعه جبران ناپذیر نجات بخشد.